Bao Chửng (999-1062) là một vị quan xử án nổi tiếng vào triều đại Bắc Tống. Trong thời gian tại vị ngài đã kịch liệt bài trừ nạn tham nhũng, giải quyết nhiều vụ việc phức tạp, trừng trị từ tham quan, hoàng tộc lạm dụng quyền bính cho đến cả gian thương.

Hình ảnh Bao Chửng – Bao Thanh Thiên tái hiện qua phim truyền hình. Ảnh: Soha.

Với tính tình bộc trực, vị tha và phán xét nghiêm minh, người dân khắp nơi kính trọng gọi ngài là Bao Thanh Thiên (ngài Bao Trời Xanh).

Xét xử thông qua Điều tra

Các quan chức xử án thông thường chỉ biết tra tấn, ép nghi phạm nhận tội, khiến nhiều người dân vô tội bị kết án oan nhưng ngài Bao Chửng thì khác hẳn. Là một vị quan công bằng và thông minh, ngài giải quyết các vụ án liên quan đến cả dân thường và hoàng tộc đều theo phương pháp điều tra kỹ lưỡng, dựa trên kỹ năng quan sát sắc bén, phép loại suy, trí thông minh và sự kiên nhẫn.

Nổi tiếng là một vị quan xử án thông thái, có thể làm sáng tỏ mọi vụ án, ngài Bao Chửng đã trở thành nhà phá án huyền thoại đầu tiên, và có lẽ là nổi tiếng nhất trong lịch sử Trung Hoa.

Truyền thuyết về Bao đại nhân và các vụ án của ngài đã được lưu truyền hàng ngàn năm qua, qua các loại hình văn hóa phổ biến như kể chuyện, tiểu thuyết, kịch sân khấu, chương trình TV và điện ảnh.

Những câu chuyện về Bao Chửng và các vụ án của ngài đã hình thành nên thể loại văn học cổ điển Trung Hoa gọi là “Công Án” – một dạng tuyển tập truyện trinh thám theo hình thức tiểu thuyết.

Sự ảnh hưởng trường cửu của ngài Bao Chửng và Công Án thậm chí có thể được bắt gặp trong truyện trinh thám hiện đại của Trung Quốc trong thế kỷ 21, pha trộn với văn phong tiểu thuyết trinh thám phương Tây như “Sherlock Holmes”.

Nổi tiếng nhất và phổ biến nhất là “Hoắc Tang tham án tập” của tác gia Trình Tiểu Thanh, được xuất bản đầu những năm 1900 tại Thượng Hải.

Là một nhân vật nổi tiếng thường xuất hiện trong nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau, cho đến nay, ngài Bao Chửng vẫn thường được khắc họa với hình ảnh khuôn mặt đen nghiêm nghị, có một cái bớt hình trăng lưỡi liềm sáng trên trán, bên cạnh là các thân tín tinh nhuệ võ thuật đi theo hầu cận.

Chữ ‘Hiếu’ làm đầu

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, ngài siêng năng học tập ngay từ khi còn nhỏ. Ngài đỗ đạt ở tuổi 29 và nhanh chóng được triều đình bổ nhiệm làm quan xử án.

Tuy nhiên, lúc ấy cha mẹ ngài đều đã già yếu nên ngài mong được quay về để giữ đạo làm con. Ngài xin khoan nhậm chức, trở về nhà chăm sóc cha mẹ gần mười năm cho đến khi đấng sinh thành đều tạ thế.

Sau đó, ngài Bao Chửng trở lại triều đình và nhận một chức quan địa phương. Với tính bộc trực và nghiêm minh, ngài nhanh chóng được thăng tiến và trở thành quan xử án tại phủ Khai Phong – kinh đô của nhà Tống, nơi rất khó quản lý vì có nhiều gia đình quý tộc và quyền thế sinh sống.

Tuy nhiên chỉ trong vòng một năm, thông qua hàng loạt các cải cách, ngài đã thiết lập lại kỷ cương cho nơi đây. Chẳng hạn như thông thường nguyên cáo phải chuẩn bị cáo trạng và trình lên công đường thông qua trạng sư, do đó những gia đình quyền quý sẽ hối lộ các trạng sư để làm thuyên giảm hoặc ngăn chặn một vụ kiện. Ngài Bao Chửng cho phép người dân trình báo miệng mà không cần cáo trạng. Bằng cách này, những người ít học có thể tránh được sự gian trá của các trạng sư khi lập cáo trạng.

Phương pháp mới đã cải thiện đáng kể trật tự kỷ cương tại chốn kinh kỳ. Nhờ vậy, bất kỳ vụ án nghiêm trọng nào, bất kể ai đến trình báo, đều được Bao đại nhân giải quyết một cách công bằng và nghiêm minh. Vị quan tòa cứng rắn này còn được gọi là “Thiết diện phán quan”.

Mang đến công lý cho tất cả mọi người

Một lần, phủ Khai Phong bị ngập. Qua điều tra, ngài Bao Chửng biết rằng nguyên nhân là do những gia đình quyền quý xây dựng bừa bãi các khu vườn, khu vui chơi trên sông, làm ngăn dòng chảy.

Ngài ra lệnh phải tháo dỡ chúng trong thời gian hạn định. Một trong những kẻ vi phạm đã phớt lờ mệnh lệnh và khi bị tra hỏi, người này còn đưa ra chứng cứ chứng minh anh ta là chủ sở hữu của mảnh đất ấy.

Ngài Bao Chửng kiểm tra kỹ lưỡng và phát hiện được chứng cứ là giả mạo. Bất chấp sự phản đối từ phía gia đình quyền thế kia, ngài ra lệnh dỡ bỏ các khu vườn ngay lập tức, và bẩm báo vụ việc lên Hoàng Thượng. Ngay sau đó, lũ rút đi.

Ngài đã áp dụng kỷ cương, đại công vô tư đối với tất cả. Có lần một trong những người cậu của ngài phạm pháp và bị dân kiện. Ngài Bao Chửng đã triệu người cậu xem thường kỷ cương phép nước ấy đến công đường và phạt đánh 100 gậy.

Ngài đối đãi rất nghiêm khắc với người trong gia đình, và dù đức cao vọng trọng, ngài vẫn sống một cuộc đời giản dị. Dưới sự ảnh hưởng của cha, các con của ngài đều rất cần kiệm, ăn mặc giản dị, chỉ trừ những dịp hội hè hay đến thăm bè bạn.

Khi về già, ngài đã đưa ra một quy định trong gia đình: “Con của ta, khi con phục vụ triều đình, nếu con phạm pháp hay trở nên hư hỏng, con sẽ không được trở về quê nhà và cũng không được chôn cất tại phần mộ của dòng họ. Ta sẽ không nhìn nhận bất kỳ ai không nghe theo quy định này”.

Sau khi ngài Bao Chửng qua đời, một vài người con trai của ngài đỗ đạt và kế tục sự nghiệp chốn quan trường của cha. Tất cả họ đều học theo đạo đức của ngài Bao Chửng và được người đời kính trọng bởi sự liêm khiết.

Với sự cống hiến không ngừng nghỉ, nghiêm trị không khoan nhượng để giữ gìn phép nước, ngài Bao Chửng chính là biểu tượng văn hóa cho công lý tại Đông Phương.

Xem thêm:

• Nghệ thuật tranh Chân – Thiện – Nhẫn và tiếng nói của công lý
• Xúc động câu chuyện ông cụ Vương đi tìm công lý nát cả 9 đôi giày