Thời cổ đại, con người và chim chóc đã biết sử dụng các vì sao tinh tú trên bầu trời đêm để xác định phương hướng. Nhưng bạn có biết một số loài côn trùng cũng biết dựa vào dải Ngân Hà để định hướng cho mình?

Các nhà nghiên cứu đã khám phá ra rằng những con bọ hung cũng biết sử dụng các ngôi sao trên bầu trời đêm để định hướng cho mình.

Với tập quán sinh hoạt trên mặt đất, và ăn phân để sinh tồn, bạn có thể tưởng rằng loài bọ hung ăn phân luôn chúc đầu xuống đất, và chẳng bao giờ biết ngẩng mặt lên trời, nhưng trên thực tế bạn đã nhầm. Loài côn trùng này có khả năng “hòa hợp với bầu trời” đến mức đáng kinh ngạc.

Bạn có biết vị thần Mặt trời Khepri mang hình tượng con người nhưng có khuôn mặt của bọ hung. Chắc hẳn phải có một lý do cho điều này. (Ảnh: Internet)

Vào những đêm tăm tối nhất, những con bọ hung Châu Phi lăn phân được dẫn dắt bởi luồng ánh sáng dịu nhẹ tỏa ra từ dải Ngân Hà.

Tuy rằng con người và chim chóc đã được biết đến với khả năng định hướng nhờ các ngôi sao; khám phá này là bằng chứng thuyết phục đầu tiên cho thấy những khả năng như vậy cũng tồn tại ở côn trùng, các nhà nghiên cứu cho biết.

Đây cũng là trường hợp đầu tiên được biết đến về một loài động vật có khả năng định hướng nhờ dải Ngân Hà, thay vì các ngôi sao. “Ngay cả vào những đêm không trăng không mây, rất nhiều con bọ hung vẫn có thể định hướng đường đi của chúng dọc theo các đường thẳng”, PGS Marie Dacke từ trường Đại học Lund tại Thụy Sĩ cho biết.

Bà Marie Dacke, phó giáo sư từ Đại học Lund tại Thụy sĩ, đã nghiên cứu về khả năng định hướng của bọ hung. (Ảnh: Internet)

“Điều này khiến chúng tôi ngờ rằng có thể những con bọ hung này đã dựa vào bầu trời sao để xác định phương hướng—một khả năng mà, theo hiểu biết của chúng tôi, chưa từng được thấy ở bất kỳ loài côn trùng nào”.

Khi lạc đường bọ hung sẽ trèo lên viên phân và dựa vào vị trí của các ngôi sao, thiên thể và dải Ngân Hà để xác định phương hướng. Bấm vào ảnh để phóng to. (Ảnh: www.nj.com)

PGS Dacke và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng loài bọ hung có thể vận chuyển viên phân của chúng dọc theo các đường thẳng dưới một bầu trời đêm nhiều sao, nhưng sẽ mất đi khả năng này trong hoàn cảnh thời tiết u ám.

Trong một nhà chiếu thiên văn [1], dưới một bầu trời ảo đầy sao hay dưới một vệt sáng phân tán của dải Ngân Hà, các con bọ hung đều có thể giữ vững lộ trình của mình.

Một nhà chiếu thiên văn. (Ảnh: internet)

Điều này cũng dễ hiểu, các nhà khoa học giải thích, bởi vì các ngôi sao nằm rải rác trên bầu trời đêm, nhưng hầu hết các ngôi sao đó lại quá mờ để đôi mắt kép nhỏ xíu của bọ hung có thể nhìn thấy được.

Phát hiện này gợi lên khả năng rằng nhiều loài côn trùng sống về đêm cũng có thể sử dụng các ngôi sao để dẫn đường chỉ lối cho chúng về đêm.

Mặt khác, bản thân loài bọ hung cũng rất đặc biệt. Khi tìm được một đống phân phù hợp, chúng sẽ sử dụng cái đầu bẹt và đôi chân trước để nặn một viên phân tròn rồi dùng hai chân sau lăn viên phân này dọc theo một đường thẳng. Tập tính này nhằm đảm bảo rằng chúng sẽ không phải quay trở lại chỗ cũ, vì khi đó chúng sẽ phải đối mặt với nguy cơ những con bọ hung khác cướp lấy viên phân của mình.

Bọ hung cũng là một công dân xuất sắc của tự nhiên khi chúng dọn dẹp chất thải động vật, loại bỏ nguồn gây ô nhiễm và mầm bệnh, và lấy đi nguồn thức ăn của ruồi nhặng. Đồng thời khi chôn viên thức ăn xuống đất, chúng khiến cho những chất dinh dưỡng trong phân làm cho đất đai trở nên màu mỡ.

Bọ hung sử dụng đầu dẹt và hai chân trước để nặn viên phân và dùng hai chân sau để lăn nó về phía trước. (Ảnh: Wikimedia)

Bọ hung dùng chân sau để lăn, di chuyển viên phân dọc theo một đường thẳng. Đôi lúc cũng xuất hiện tình trạng tranh giành lương thực giữa chúng với nhau. (Ảnh: Wikimedia)

“Bọ hung được biết đến với khả năng sử dụng các mốc la bàn thiên văn như Mặt Trời, Mặt Trăng, dựa vào mô hình ánh sáng phân cực hình thành xung quanh những nguồn sáng này để lăn viên phân của chúng dọc theo các đường thẳng”, PGS Marie Dacke nói.

“Trong quá trình định hướng lộ trình đường thẳng, la bàn thiên văn [của bọ hung] đóng một vai trò cực kỳ chủ yếu đến nỗi, theo hiểu biết của chúng tôi, đây là loài động vật duy nhất sở hữu một hệ thống định hướng thị giác hoàn toàn bỏ qua sự hỗ trợ của các vật mốc trên mặt đất”.

Bọ hung cũng là một công dân xuất sắc của thiên nhiên khi chúng dọn dẹp chất thải động vật, loại bỏ nguồn gây ô nhiễm và mầm bệnh, và lấy đi nguồn thức ăn của ruồi nhặng. Đồng thời khi chôn viên thức ăn xuống đất, chúng khiến cho những chất dinh dưỡng trong phân làm cho đất đai trở nên màu mỡ.

Chú thích của người dịch:

[1] Nhà chiếu thiên văn (Planetarium): nơi giới thiệu cho người xem những hiện tượng thiên văn, hình dạng các chòm sao, chuyển động của các hành tinh, nhật thực, nguyệt thực, sao chổi, sao băng… Nhà chiếu hình được xây dựng với thiết bị chính là máy chiếu hình vũ trụ: nhờ các hệ thống quang học, bầu trời sao cùng với Mặt Trời, Mặt Trăng, các hành tinh và các thiên thể khác được chiếu lên vòm nhà có dạng hình bán cầu; các động cơ điện làm cho các hình ảnh thiên thể dịch chuyển theo chuyển động nhìn thấy của chúng…

Nguồn: Message to Eagle