Dền đuôi chồn: Siêu thực phẩm được các nhà khoa học yêu thích

Dền đuôi chồn: Siêu thực phẩm được các nhà khoa học yêu thích

Chuyện về cây dền đuôi chồn (amaranth) là một câu chuyện trường kỳ. Cái tên này xuất phát từ một từ trong tiếng Hy Lạp là amarantos – nghĩa là “bất tử” hoặc “Không bao giờ phai nhạt” – ám chỉ đến chùm hoa đỏ tươi vốn có thể giữ được màu sắc thậm chí sau khi đã khô.

cây dền đuôi chồn

Ảnh: Youtube.

Amaranth từng là loại cây trồng chủ yếu của người Toltec, người Maya và những nền văn minh tiền châu Mỹ khác. Đối với người Aztec, hạt của cây này có chất lượng ngang với bắp ngô, nó không chỉ đóng vai trò là thực phẩm mà còn là vật cúng trong tôn giáo. Người xưa ăn những vật thờ cúng làm từ hạt cây dền và máu người trong các nghi thức lễ. Vua Montezuma đã yêu cầu chuyển 200 ngàn bushel (tương đương 6.400.000 lit) hạt cây dền đến cung điện của ông mỗi năm.

Người Aztec tin rằng hạt cây dền mang đến cho họ sức mạnh thể chất và tinh thần.

Việc này kéo dài cho đến khi quân viễn chinh Tây Ban Nha (đứng đầu là Cortez) đến chinh phạt châu Mỹ. Người Aztec tin rằng cây dền cho họ sức mạnh thể chất và tinh thần, vì thế Cortez đã phá hủy mùa màng của người Aztec. Những cánh đồng rau dền bị đốt cháy, và bất kỳ ai bị phát hiện có trồng loại cây này hoặc sẽ bị giết hoặc bị chặt 2 tay.

Gần 500 năm sau, nghiên cứu hiện đại đã phát hiện rằng hạt cây dền đuôi chồn có những lợi ích vô cùng quan trọng hơn cả những loại hạt thời nay: dễ trồng, dễ tiêu hóa, và có chứa hàm lượng dinh dưỡng vượt trội. Năm 1977, tạp chí Khoa Học (Science Magazine) gọi cây dền là “cây trồng của tương lai”. Năm 1984, Viện Khoa Học Quốc Gia đã đưa ra một báo cáo ca ngợi những đặc tính của hạt cây dền. Tuy nhiên việc tiêu thụ loại hạt này trên diện rộng vẫn còn rất hạn chế.

hạt dền đuôi chồn

Hạt cây dền đuôi chồn sau khi nấu chín có vị bùi. (Shutterstock)

Làm Siêu Thực Phẩm

Cây dền là một nhánh ít phổ biến hơn của diêm mạch (quinoa) – một loại hạt không chứa gluten và trước đây chưa được biết đến nhiều nhưng rất được người Inca yêu quý. Những loại cây trồng này có những giá trị dinh dưỡng tương đồng, tuy nhiên hạt cây dền ít được tìm thấy trong cửa hàng tạp hóa hơn.

Nhưng điều này có thể sẽ sớm thay đổi. Trong quá trình xác định loại siêu thực phẩm của tương lai, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng hạt cây dền có thể ngăn ngừa bệnh kinh niên. Trong một khảo sát công bố trên mạng ngày 18 tháng 2 năm 2015 thuộc Viện Công Nghệ Thực Phẩm (Institute of Food Technologists), các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Illinois ở Urbana-Champaign và đại học Ciudad ở Mexico đã cung cấp bằng chứng cho thấy hạt cây dền có khả năng chống ung thư, bệnh tim, béo phì và cholesterol cao.

Protein Cân Bằng

Hạt cây dền đuôi chồn chứa nhiều protein và những khoáng chất quan trọng, như canxi, sắt, potassium và ma giê. Nhưng đặc tính dinh dưỡng đáng quý nhất là các axit amino. Hạt cây dền đạt được tỷ lệ axit amino gần như hoàn hảo nhất theo tiêu chuẩn của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO).

Hạt cây dền đặc biệt chứa nhiều lysine – một loại axit amino được tìm thấy trong những thực phẩm làm từ động vật nhưng lại thiếu ở các loại hạt. Lysine có vai trò không thể thiếu đối với việc tổng hợp protein trong cơ thể. Lysine giúp xây dựng cơ bắp, giảm lo lắng, ổn định lượng đường trong cơ thể, và tăng cường hấp thụ canxi

Hạt rau dền

Hạt rau dền được trồng ở khắp nơi trên thế giới. (Shutterstock)

Dễ Trồng

Có nhiều loại cây dền được tìm thấy trên khắp thế giới. Nông dân đều biết loại cây này khá sai hạt, trong khi đó những người làm vườn trồng loại cây này để lấy màu sắc tô điểm cho không gian. Loại cây này có họ gần với rau spinach (rau chân vịt) và cả con người lẫn gia súc đều thích ăn những chiếc lá mềm mại của loại rau này.

Quá trình phát triển của loại cây trồng có hạt ăn được này tại Trung và Nam Mỹ thật đặc biệt. Hạt cây dền ở nơi đây có màu trắng, trong khi tất cả các loại hạt cây dền khác có màu đen. Các bằng chứng cho thấy người dân châu Mỹ trước thời kỳ Columbus đã nhân giống và trồng cây dền qua ít nhất là 6.000 năm trước khi quân Cortez kéo đến.

Một khía cạnh hấp dẫn khác của cây dền là loài cây này tạo ít gây tác hại lên môi trường hơn những nguồn thực phẩm cung cấp protein truyền thống khác. Không giống như những loài cây lấy hạt truyền thống, cây dền phát triển nhanh và chịu được hạn hán.

Không giống như diêm mạch, cây dền thích nghi với những vùng thổ nhưỡng khác. Khó mà có được một vụ mùa diêm mạch bội thu bên ngoài lãnh thổ Bolivia và Peru, trong khi đó cây dền có thể tìm thấy ở Châu Phi, Ấn Độ và Trung Quốc.

gạo xốp

Hạt dền rang có thể làm thành bánh giống như bánh gạo xốp. (Shutterstock)

Ăn Thế Nào

Hạt dền có thể được tìm thấy trong những món ngũ cốc dùng cho ăn sáng, hỗn hợp bánh kếp và các loại sản phẩm tinh bột. Bột hạt dền có thể dùng làm bánh quy và những sản phẩm bánh nướng khác. Hạt dền nguyên vỏ có thể nấu nhanh thành món cháo ngọt cho bữa sáng hoặc món ăn dặm ngon lành. Nếu rang trong chảo, hạt dền có thể làm thành món giống như bắp rang hạt nhỏ.

Ngay cả ở một số ít vùng hẻo lánh ở Mexico vẫn có sự hiện diện của cây dền. Nơi đây hạt dền vẫn còn được dùng để làm món alegria, một từ trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “niềm vui” . Hãy tưởng tượng alegria như một món bánh ngon làm từ gạo giòn nhưng ăn cùng với quả sung và hạt bí đỏ thay vì cây thục quỳ (marsh mallow). Cách chế biến cổ xưa từ hạt cây dền rang nổ này có nguồn gốc từ người Aztec.

Bột hạt rau dền có thể trộn với những loại ngũ cốc khác để làm bánh mì. Quá nhiều bột hạt rau dền sẽ làm cho các món bánh nướng quá đặc. (Shutterstock)

Gieo Hạt

Hai rào cản lớn nhất khiến hạt cây dền vẫn còn chưa được phổ biến là giá thành và hạt này cũng còn xa lạ. Vì đất trồng dành cho cây dền còn khá thưa thớt nên nó đắt hơn nhiều so với lúa mì, bắp và đậu nành. Ở Hoa Kỳ, hạt dền được bán chủ yếu cho những khách hàng sử dụng thực phẩm không chứa gluten – những người sẵn sàng chi trả cho các loại hạt mới.

Nếu cả nông dân và người tiêu thụ cùng cởi mở lòng mình thì hạt dền có thể thay đổi cuộc sống của chúng ta. Non-profit Puente a la Salud Comunitaria (Bridge to Community Health) – Cầu Nối Đến Với Sức Khỏe Cộng Đồng là một tổ chức khuyến khích dùng hạt dền ở vùng quê Oaxaca, Mexico – vùng đất bản xứ của loại hạt này. Dự án này được phát động vào năm 2007 nhằm khuyến khích việc trồng cây dền và tiêu thụ loại thực phẩm này ở những khu làng nghèo, mục đích là giúp cho những cộng đồng này có một loại hạt bổ dưỡng, có lợi cho môi trường và có thể trồng tại quê nhà thay thế cho thực phẩm chế biến.

Xem thêm:

Sources:

BÀI LIÊN QUAN