Tục ngữ có câu: “Bán bộ luận ngữ trị thiên hạ.”(Nửa bộ Luận Ngữ đủ trị vì thiên hạ) Luận Ngữ đã phản ánh một cách sâu sắc chủ trương và tư tưởng của Khổng Tử về vấn đề dùng Lễ Nhạc trị vì thiên hạ.

Khổng Tử (Ảnh: dkn.tv)

Dùng Lễ Nhạc để giáo hoá đó là cảnh giới tư tưởng xuyên suốt của văn hoá dân tộc Hoa Hạ, cũng là văn minh Thần truyền trên mảnh đất Thần châu hơn 5000 năm nay. Truyền thuyết còn lưu lại từ khi Bàn Cổ khai thiên địa đã có vũ điệu “Trường Trống” (vũ điệu đánh trống có hình thon dài), Thần Nông Thị có vũ điệu “Phu Lê”…

Trong các triều đại trong lịch sử đều có những sáng tác nhạc độc đáo riêng cho từng triều đại. Đối với một người mà nói, âm nhạc không những có thể giúp “Hoà thần an thể” (giúp cho tinh thần hoà ái, thân thể khỏe mạnh) mà còn có thể giúp con người hướng thiện, nâng cao cảnh giới đạo đức. Điển tích Khổng Tử ở nước Tề nghe nhạc Thiều 3 tháng tới mức không biết mùi vị của thịt là thế nào, ông cảm thán mà nói rằng: “Thật không ngờ nghe nhạc lại có thể đạt được cảnh giới như này!”, trước đây cũng từng có chuyện kể  Sư Khoáng, là một nhà âm nhạc sống thời Xuân Thu, khi ông đánh đàn có thể khiến ngựa quên cả ăn cỏ mà ngẩng đầu lắng nghe, chim bay tìm mồi còn phải dừng lại lắng nghe đánh rơi cả mồi trong miệng. Từ đây có thể thấy, âm nhạc có ảnh hưởng to lớn như thế nào đến con người và động vật.

Hình minh họa: Tinhhoa.net

Dùng âm nhạc để giáo hoá có thể đồng cảm với lòng dân, dễ dàng thay đổi những tập tục của con người, giúp cho quốc thái dân an. Đệ tử của Khổng Tử là Tử Du làm quan ở Vũ Thành, ông chú trọng dùng Lễ Nhạc để giáo hoá dân chúng. Khi ở trong thành có thể dễ dàng nghe được âm thành của Huyền Ca (Tên một bản nhạc có 5 phần đặc biệt có tác dụng giáo hoá con người hướng thiện, tu dưỡng đạo đức). Khi Tử Du gặp mặt Khổng Tử nói: “Con thường nghe thầy dạy: “Người quân tử học được Lễ Nhạc sẽ biết yêu thương người khác, tiểu nhân học được Lễ Nhạc sẽ biết hoà thuận.” Con dùng Lễ Nhạc giáo hoá dân chúng là để họ biết tu dưỡng đạo đức của mình. Hiện nay bách gia trăm họ trong thành đều nghiên cứu Lễ – Nhường, Hoà –  Ái tương thân. Đây cũng chính là mục đích ban đầu khi con trị vì dân chúng. Khổng Tử nghe xong vô cùng vui mừng. Dưới sự cai quản của Tử Du vùng đất Vũ Thành luôn hưởng thái bình, trăm dân no ấm.

Khổng Tử nói: “Làm được như vậy nếu như người ở xa vẫn không quy phục, vậy thì dùng văn đức để khiến họ đến” văn đức ở đây nó cũng tương đồng với “Võ công”, nói một cách khác “Văn trị” cũng chính là Lễ Nhạc giáo hoá, nó vượt qua khỏi sự bất đắc dĩ mới dùng tới vũ lực. Đây cũng là điều mà cổ nhân nói: Quân tử tu thân, trị quốc, bình thiên hạ, Lễ Nhạc chính là điều không thể không có.

Hiệu quả thực tiễn của âm nhạc và sức khỏe con người.

Từ góc độ y học mà nhìn nhận, âm nhạc có tác dụng trị liệu vô cùng hiệu quả, bất luận là dùng để trị liệu điều tiết tâm lý hay là lĩnh vực sinh lý thì âm nhạc đều thu được kết quả mạnh mẽ. Các nhà Khoa học của Mỹ gần đây đã đưa ra một bản báo cáo, trong đó chỉ rõ ra rằng con người khi rèn luyện thân thể nếu phối hợp với âm nhạc một cách đồng điệu, hài hoà sẽ giúp cho cơ thể lâu bị mệt mỏi. Nói một cách khác, dùng âm nhạc để bổ trợ cho con người khi rèn luyện cơ thể sẽ giúp người luyện tập có một sức khỏe dẻo dai. Có một quy định trong bộ môn thi đấu điền kinh của Mỹ đó là cấm các vận động viên đeo máy nghe nhạc như iPod, mục đích là để “Đảm bảo an toàn và công bằng”, tránh một số vận động viên dùng âm nhạc để làm ưu thế cho riêng mình. Ở đây có thể thấy tác dụng to lớn của âm nhạc đối với cơ thể người như thế nào?

Dùng âm nhạc khi rèn luyện cơ thể sẽ có một sức khỏe dẻo dai. Ảnh theo dkn.tv

Vậy nguyên lý của nó là gì? Con người chỉ cần vận động nhịp nhàng theo nhịp điệu có thể khiến cho thể lực đạt được hiệu quả cao nhất. Đây chính là vì cơ thể người không cần phải dùng thêm nhiều sức để điều chỉnh động tác của mình, âm nhạc nó cũng giống như một chiếc máy điều chỉnh nhịp điệu, giúp người luyện tập giữ được một tốc độ ổn định, giảm thiểu tối đa các động tác dư thừa, đạt được hiểu quả tối đa sự tiêu hao năng lượng.

Âm nhạc và sự tác động của nó đối với việc rèn luyện sức khỏe đã được nghiên cứu từ rất sớm, vào năm 1911 một nhân viên nghiên cứu của Mỹ là Leonard Ayres đã phát hiện khi nghe nhạc có thể giúp người đạp xe đạp đi nhanh hơn. Thể loại âm nhạc khác nhau sẽ tác động lên sức khỏe con người khác nhau, trong đó bao gồm cả văn hoá khác nhau cũng vậy. Ngoài ra còn một nguyên lý khác đó là âm nhạc có thể phân tán lực chú ý, người luyện tập thường hay bị chi phối bởi các yếu tố bất lợi ảnh hưởng đến cơ thể như đau cơ bắp, tim đập nhanh …, âm nhạc có thể đối kháng lại những vấn đề này để bộ não có thể được nghỉ ngơi.

Âm nhạc có thể giải toả tâm lý lo ngại của bệnh nhân.

Ảnh: Sức khỏe đời sống.

Cũng giống nguyên lý trên, âm nhạc đã được chứng thực có tác dụng giảm cơn đau cho bệnh nhân ung thư. Các bệnh nhân ung thư thường chịu những tác động đau đớn lên cơ thể và tinh thần của thuốc xạ trị. Âm nhạc giúp phân tán sự chú ý những cơn đau trên cơ thể, giảm bớt sự trầm cảm và trạng thái lo lắng.

Là một hình thức trị liệu, âm nhạc đã khởi lên một tác dụng mang tính thích nghi tốt, từ rất xa xưa vào khoảng thời gian hơn 1000 năm trước, các nhà triết học Hi Lạp đã tin tưởng âm nhạc có thể chữa lành bệnh cho cơ thể. Ngày nay tại Mỹ cũng có tới hơn 1000 chuyên gia chuyên nghiên cứu  lĩnh vực này.

Âm nhạc và cơ thể người có thể sản sinh sự cộng hưởng.

Bản thân âm nhạc có nhịp điệu và và tần số của nó, và ngày nay khoa học cũng nghiên cứu cũng cho rằng cơ thể người cũng có một hệ thống quy luật tương tự như vậy, tim đập, mạch máu lưu chuyển, điện đồ não vận động, dạ dày co bóp cũng có nhịp của nó. Khi tần số của âm nhạc và tần số nội tạng cơ thể người trùng khớp sẽ tạo ra cảm giác khoái cảm cho con người. Kỳ thực bản thân con người cũng từ vô thức mà biết tự dùng âm nhạc để trị liệu cho chính mình, khi tâm trạng con người rơi vào hoàn cảnh khác nhau sẽ tự lựa chọn cho mình những giai điệu khác nhau để nghe giúp cho tâm trạng bản thân được nhẹ nhàng thanh thản. Từ điểm này cũng có thể chứng thực được âm nhạc có tác dụng điều tiết cơ thể người như thế nào.

Ngũ âm trị liệu trong thời cổ đại Trung Quốc.

Hiệu quả trị liệu của âm nhạc không chỉ được y học tây phương khẳng định mà trong tác phẩm y học kinh điển “Hoàng Đế Nội Kinh” của Trung Quốc cách đây hơn 2000 năm trước cũng nhắc đến nguyên lý dùng ngũ âm để trị bệnh. Trong chữ tiếng Trung Quốc phồn thể thì hai chữ nhạc (樂） và thuốc (藥) có sự liên quan mật thiết, luận thuật âm nhạc trị bệnh và âm nhạc dưỡng sinh có thể được bắt gặp ở khắp mọi nơi. Trong y học cổ đại Trung Quốc có đưa ra học thuyết ngũ âm, ngũ tạng, ngũ hành, giữa chúng có một mối quan hệ thật trùng hợp. Ngũ âm bao gồm cung, thương, giốc, chủy, vũ, trong y học cổ truyền Trung Quốc các nhà y học vận dụng nguyên lý ngũ hành tương sinh tương khắc tương ứng với tim, gan, lá lách, phổi, thận để áp dụng trị liệu cơ thể nhằm đạt tới mục đích dưỡng sinh.

Tranh vẽ buổi biểu diễn âm nhạc Trung Hoa xưa. Ảnh:Dkn.tv.

Âm nhạc trị liệu đa phần là dùng âm nhạc điều hoà cảm xúc của con người, có tác dụng lưu thông khí huyết vì vậy học thuyết ngũ hành cộng hưởng với ngũ âm trị liệu cũng đã lưu lại những giá trị phong phú, đa dạng, độc đáo cho con người.

Trong “Tô Châu Phủ Chí” có ghi chép, danh y Trần Quang Viễn đời nhà Minh trong một lần đi xa gặp một cậu bé hôn mê bất tỉnh, gia đình cho rằng cậu bé đã chết nên chuẩn bị cho người mai táng. Trần Quang Viên cho rằng đây là Thuỷ Đậu, mới chết lâm sàng. Ông kêu người nhà đem đứa bé nằm trong cát rồi lấy đồ kim loại gõ cho ra tiếng, không lâu sau đứa trẻ tỉnh dậy. Kỳ thực nguyên lý ở đây chính là Thổ, Kim, Thuỷ tương sinh, trong học thuyết ngũ hành cho rằng Thổ sinh Kim, Kim sinh Thuỷ, đứa trẻ sau khi được sinh khí của Thổ tiếp sau đó lại bị chấn động bởi âm thanh kim loại  làm Kim khí lưu thông, Kim tác động lên Thuỷ Đậu mà xuất ra.

Âm nhạc có thể trị liệu đó là điều đã được chứng thực từ xa xưa tới nay, tin tưởng rằng trong một tương lai không xa âm nhạc có thể đem lại cho nhân loại càng nhiều hơn nữa lợi ích sức khỏe cũng như giá trị văn hoá đạo đức nơi xã hội con người.

Theo: soundofhope.org

Xem thêm:

• Tác dụng đặc biệt của âm nhạc cổ điển với sức khỏe.
• Hildegard von Bingen và những điệu nhạc còn mãi với thời gian
• Vài nét chấm phá về lịch sử âm nhạc thế giới